En gascon de l’Astarac e deu Rustan, çò qu’aperam en francés « l’ivraie », qu’ei « la biraga ».
La biraga n’avèva pas bona reputacion. Que creishèva dens los camps de blat e la haria de blat barrejada dab biraga que dava -ça disèvan lo monde- un maishant verdugòu e tremolèras a qui la se minjava.
Que sabem uei la rason d’aqueth ahèr : los grans de biraga que pòden éster infestats per un eslorit maishant portador d’alcaloïdes toxics, la temulina.
Dens l’Evangèli (Matèu 13), la « parabòla deu bon gran e de la biraga » qu’ei plan coneishuda.
En nomar la planta, los gascons que heson tot viste lo ligam entre la planta e l’embriaguèra…
Los botanistes tanben puish que lo nom sabent de la planta ei « ebriaca herba » (ebriaca = hart, briac).
Ara la planta, ameliorada, qu’ei cultivada coma planta d’apastura entau bestiar o entà hèr pelosa. En « francés » qu’ei lo « ray-grass »
Vegem los noms en gascon.
Deu latin « ebriaca » de « ebriacus » = « hart, briac ».
• era /la biraga (Lavedan, Campan).
• era briaga /ebriaga /embriaga.
• er’ aviraga awi’rago (Barousse, Nistos)
• era iraga (Comminges, Ariège).
Tots aqueths mots que son emplegats tanben per mantuas plantas embriagantas per lo bestiar.
Deu latin « merges » = « garba » (ipotèsa !).
• eth/lo margalh / era/la margalha (Lomagne, Barousse)
E en occitan lengadocian que trobam tanben :
• L’embriaga.
• la biraga.
• L’iraga.
• Lo margalh/mergalh/margau/mirgalh : le ray-grass.
...e tanben :
• Lo juèlh /jòlh.
Qu’ei lo mot latin lolium/*jolium = ivraie. De la madeisha etimologia lo lengadocian « lo jolverd » = le persil.
Aquera etimologia qu’explica l’italian « loglio », lo portugués « joio »= ivraie.
