Eric Fraj sus França Cultura

- Tederic Merger

| 5

Lo podossim escotar ! E seguir ?
Pariar n’i aurà pas un mòt doman suu Jornalet !
[Renaud]

Voir en ligne : Eric Fraj sus França Cultura

Grans de sau

  • Que l’èi escotat ièr ser.Eric Fraj que viu e tribalha en Gasconha tolosana ( a Murèth) mès lo quadre de las soas réfleccions es clarament pan-occitan (non discuta pas cap l’"unitat" intrinseca de la lenga, e’m pensi):lo son chepic mager qu’es la causida enter fòrmas localas qui tradusen realitats umanas e socialas vertaderas e fòrmas mès unifòrmizadas e puristas( entà d’eth,çò de "purista" virat de cap a ua estandardisacion de l’occitan, n’es pas tostemps blos e es sovent desprovesit de contengut sociau, de carn e de sang ...).
    Lo mèi imporant es que Fraj es un òmi de bona volontat,tostemps corau ,d’esperit obèrt, e un escrivan e cantaire(en occitan tolosan,en catalan e en castilhan mès ,pas en gascon)de gran talent .
    GSG

  • Que torni a l’Eric Fraj.Qu’aconselhi de legir la sua responsa a Jaume Costa (aquesta qu’es de veder suu blog “Mescladis e còps de gula” deu lemosin J.P.Cavaillé :
    taban.canalblog.com/archives/2014/02/25/29304070.html ) ;

    .J.Costa qu’es un occitaniste deu tipe que n’aimam pas ençò de Gasconha.com ,n’ac podem pas esconer :que sufeix de legir la sua critica deu Fraj entà trobar l’arrogancia deus aparachics qui s’emparen sus la legitimitat supausada deus linguistes universitaris ( que’s ditz « sòciòlinguiste ») e vòlen hargar ua lenga abstracta,luenh de tots los usatges popularis ( los usatges d’aconselhar,que son los qui creen eths medix !) ,e qui , delà de la lenga,vòlen har neixer ua nacion occitana sus las deixas deus autentics grops umans d’oc.

    La responsa deu Fraj ( taban.canalblog.com/archives/2014/08/31/30505451.html , de veder tanben lo son libe editat ençò de l’ostau d’edicion gascon « Reclams ») qu’amuixa plan la suas qualitats intellectuaus ( n’es pas per arren professor de filosofia ) : que maneja los conceptes dab finessa e qu’emplega tabé ua hòrt bera lenga occitana (on se nòtan fòrmas deu lengadocian occidentau – tolosan mèi exactament ,la « lenga mondina » - dab l’emplec de l’article masculin « le »).
    En tot desmontar los arguments deu son contradictor lo Fraj que cita un texte deu linguiste ( occitaniste)Patrick Sauzet qui tòca directament l’airau gascon : « la censure du gascon par les Leys d’Amor (NB : considerat com « lengatge estranh » per aquèth texte occitan deu sègle XIV au ) était en partie celle des formes populaires »(1996 *) : qu’es lo chepic mager deu Fraj quan s’opausa au Costa e a l‘occitanisme « oficiau ».
    Mèi en abans que dona un exemple qui’ns pertòca tanben a nosautes :que dona ua frasa en occitan « tolosan » ( lengadocian occidentau) opausada a la nòrma « occitana » (orientau) deu senher Costa : « la lèit es cauda e cuèita » opausada a « lo lach es caud e cuech e » , ua fòrma horanbandida d’un occitan normat. Qu’ac sab,plan segur,mès non sembla pas arremercar qu’aquera frasa que pòt tabé,mot per mot, estar ua frasa gascona.
    Lo gascon non sembla pas entrar hens las suas preocupacions e qu’es de dòu har : qu’es occitan (« ONG »,occitan non gascon, ce diseré lo Joan deu Peiroton ) de neixença mes e’m sembla que viu e tribalha en un parçan de Gasconha (la zòna de Mureth) .D’aquesta « insensibilitat » qu’i podem benlèu cercar la dotz en lo sentiment gascon benlèu hòrt limitat de la Gasconha tolosana :qu’aimeri legir quaucarren aqui dessus de legedors d’aquèth parçan … Mes tabé en la pausicion fondamentau deu Fraj suus las questions linguisticas,desvolopadas en lo son texte :segon eth lo quite concepte de « dialecte » que seré com un « tapa-pecat » - sic - de mots mèi pejoratius (patoès,per exemple) ; entau Fraj que i a ua egalitat de tots los parlars d’òc : cadun d’èth qu’es « l’occitan » en lo son parçan e ua possible « koine » (lenga comuna) que poderé o diuré neixer (se neix un jorn …) d’un biaix espontanèu , com la consequencia d’escambis e barreis naturaus enter los differents parlars (un « l’occitan farà da se « ,doncas ! ) . A partir d’aqui , se los dialectes n’existeixen pas, lo gascon tanpòc puixque non considera pas en cap moment l’ipotèsa (per nosautes, mès qu’ua ipotèsa) d’ua individualitat de la lenga gascona. En aquèth cas la nocion de dialecte, dobtosa benlèu , qu’es au menx per lo gascon com un apric minimau … a priori acceptat peus quitis occitanistes, estossin meme « aparachics » …
    Vertat es que la substancia d’aqueras opausicions enter centre e periferias,lengatges populars locaus e estandart , que’s pòt trobar tanben en gascon : si vad un jorn ua « nòrma gascona » que serà un gascon centrau, mentre qu’ua frasa en gascon garonès pòt,a beths còps, exactament prener las medixas fòrmas com las d’un occitan « tolosan ».Mes que i a diferencias enter las dua situacions .
    En pèrmer, non vam pas horabandir d’un usatge estandart las fòrmas perifericas tan automaticament com ac hè un tipe d’occitanisme com lo de Mossur ( excusatz, deu « senher )Costa : en Gasconha,qu’èm mèi flexibles, ça’m par …e n’avem pas las organizacions de censura ** com las occitanas – e n’en agossim pas jamèi benlèu ! - ) .
    D’auta part,non denegam pas la legitima existencia d’un occitan normat,sia lo qui sia a costat d’un gascon normat. Vertat es que lo monde occitaniste non sembla pas acceptar unanimament lo quite principe d’estandarts multiples (6 o 7 ) coma ac perpausa lo linguiste Domergue Sumien . De tot biaix un « occitan ( super) estandart » qu’es lor e no’ns pertòca pas a nosautes.
    Que seré ua bona causa qu’ ErIc Fraj puixqui tornar pensar a tot aquò . Mes de tot biaix lo combat deu Fraj que vèn noste quan s’ageix d’arrefusar las creacions o recreacions arcaisantas o pretenciosas. « Tinda » o « bailionaria », que ‘vs disen quaucarren,benlèu ?

    *Aquera interpretacion d’ua opinion deu sègle XIVau qu’es benlèu de contestar. Que pòt estujar l’intencion d’estremar la particularitat linguistica deu gascon en tot suberpausà’i un aspecte sociau a la lutz de las ideas de la fin deu segle XX au… Lo texte de las Leys d’amor non ditz pas sonque aquò :
    « nous appelons langages étrangers les langues, comme le français, l’anglais, l’espagnol, le gascon, le lombard. Et puisque nous regardons comme étrangère la langue de Gascogne, nous ne devons pas nous servir de pareils mots, quoique qu’ils soient d’usage en Gascogne ; car les Gascons emploient souvent de mauvais mots, comme lorsqu’ils disent nagalhard et naguiraude, pay, fray et ainsi de beaucoup d’autres « 
    (cf en arrevirada francesa : Monumens de la littérature romane, II, éd. Gatien-Arnoult, Toulouse, 1842, pp. 388-389 , citat peu Guilhem Pépin, « Genèse et évolution du peuple gascon du haut Moyen âge au XVIIe siècle », Modèles linguistiques [En ligne], 66 | 2012 . URL : http://ml.revues.org/287)

    ** que’ns calerà bèthlèu parlar deu ròtle deu Congrès permanent de la langue occitane » creat en 2011 a Bordèu en terra aquitana e gascona … suu còs (malaut) deu CLO. Patrick Sauzet qu’en es justament lo president deu conselh linguistic .

  • Mercés plan de vos interessar a çò que canti e escrivi...

    I a causas plan vistas dins tot çò que disètz mes i a tanben qualques errors : èi pas cap "insensibilitat" cap al gascon, parlar qu’aimi dempuèi longtemps e que m’arriba de practicar sovent a l’oral. E, al contrari de çò qu’afirmatz, canti de temps en temps en gascon : enregistrèri "Qui vòu saber...", poèma d’André Du Pré (cd "Arranca-me"), "Baloard de las Pirinèas" e "Sonsaina" de Jan-Loïs Baradat (cd "In extremis", agotat dins le comèrci mes ne pòdi fèr copias al monde interessats e que m’ac demandan) e al festival L’estivada de Rodés, i a tres o quatre ans, cantèri un detzenat de poèmas escrits en gascon per Danièla Estève-Hoursiangou (pas encara enregistrats mes si qualqu’un ne vòl finançar l’enregistrament, que m’escriga !). Compausèri una cançon en gascon pel cd per mainatges ("Piu-piu"), produit par la Companhia Guillaume Lopez, cd que ven de sortir i a una setmana (se cal informar : www.lecamom.com) e tot l’an passat parlèri regulàriament en gascon tolosan sus las ondas de Radio-Fil de l’eau, ont m’arribèt mès d’un còp de legir de contes tradicionals gascons (que presi particulàriament...). Doncas, resultat de la corruda : pecatz per manca d’informacion...

    Après, las causas son simplas : per ieu, "l’occitan" es un nom estrictament sinonime de "Lenga d’òc", la lenga que - coma disiá Mistral - va dels Alpes a las Pirinèas (es pas una citacion, es una evocacion). Malurosament, i a plan monde que confonden (involontàriament o volontàriament, ambe rèirepensadas o pas) "occitan" e "lengadocian". E aquò’s plan domatge... Entre las personas que confonden, n’i a qu’ac fan pr’amor que non son pas tròp informadas, d’autras qu’ac fan pr’amor qu’an un combat ideologic a menar, combat qu’a pas grand causa a véser ambe la recèrca d’una objectivat de tipe scientific o ambe la recèrca d’un debat, d’un dialògue, que la lingüistica - coma tota sciéncia - se’n pòt pas passar... Per ieu, la lenga d’òc, COMA TOTA LENGA, es a l’encòp una e multipla. Coneis plan de modalitats, de parlars, ambe de còps de grandas diferéncias entre aquelis parlars (mes es le cas de fòrça lengas qu’an pas d’Estat ni d’ensenhament generalizat, coma per exemple le curde...). Entre aquelis parlars, le gascon se destaca per causa de sas grandas e fòrtas especificitats, es un fèit que se pòt pas negar. Es qu’aquò vòl dire que le gascon es una lenga diferenta del lengadocian ? Som pas un especialista mes cresi pas. E me donatz un argument, vos, quand fasètz remarcar als vòstres legeires que ma frasa de lengadocian meridional "la lèit es cauda e cuèita" poiriá èstre una frasa gascona ! Sabètz, quand legissi les contes gascons de Bladèr o d’un autre, me senti pas en tèrra estranha, pas brica. Quand legissi un tèxte en espanhòl d’Argentina me disi pas qu’es una autra lenga que çò que balha lingüisticament un tèxte d’espanhòl d’Espanha. I a diferéncias, de còps grandas, mes pòt pas venir a l’idèia de qualqu’un de senat de sosténer qu’a jols uèlhs dus tèxtes escrits dins duas lengas diferentas...

    A prepaus de çò que disi - dins mon libre - de la nocion de "dialècte" : n’oblidatz un brave pauc ! I sosteni sustot que cal deissar d’emplegar aquel mot perque conten sovent - dins l’usatge non-scientific - una connotacion de "parlar inferior", de "jos-lenga". Caldriá, per nos desbarrassar d’aquelas connotacions pejorativas, deissar aquel mot als lingüistas e utilizar dins la vida vidanta les mots "modalitats", "parlars"... Le mot "dialècte", volgam o pas, connòta l’idèia d’una ierarquia de las lengas. Mes dire o suggerir que las lengas son pas egalas aquò’s de l’òrdre d’una vision del mond qu’es pas ges objectiva, scientifica. Es d’ideologia pura. Puèi dire que le lemosin, per ex., es un dialècte de l’occitan o un dialècte occitan, aquò’s deissar creire que l’occitan en se, propiament dit, seriá encara quicòm mès, un supra-lengatge situat al dessús del lemosin, coma seriá tanben al dessús del provençal, del lengadocian, del vivarò-alpin, etc. Doncas, per ieu le gascon es pas un "dialècte" de l’occitan (vision ierarquia qu’infeudariá le gascon a un supausat idiòma que li seriá superior), le gascon es una modalitat plan originala d’un grand inter-sistèma lingüistic que, coma ac ditz mon amic le lingüista Lluís Fornés (professor a l’Universitat de València), se distribuís en lenga d’òc meridionala al sud dels Pirinèus e lenga d’òc septentrionala al nòrd d’aquelas montanhas (çò que vòl absoludament pas dire que se parla pertot de la mèma faiçon, al contrari !)...

    Après le problèma es sustot que i a monde que fan una fixacion completament fòla sus aquelas questions de designacion de la lenga e de grafia, e qu’i investissen psiquicament talament de passion, d’irracionalitat, d’òdi de l’autre - de còps, que l’aire ne ven estofant e que vos pren l’enveja d’anar plantar caulets e de deissar tot càser.

    Vesètz, escrivi "deissar" çò que vau prononciar "deishar". Disi a mas filhas o a mos liceans que "ss" se pòt prononciar - en lengadocian - de duas manèras possiblas : "ç" ou "sh". Ont es le problèma ? En francés, prononciam pas "monsieur" coma s’escriu, non ? Ara la maja part del mond saben qu’una lenga s’escriu pas coma se pronóncia e se son acostumats a l’idèia que i a un arbitrari del còdi. Es un efèit de l’escolarizacion. Cal doncas benlèu saber relativizar un pauc totas aquelas questions de grafia : l’important es que la lenga, bèl primièr, se parle, e se parle PLAN (sintaxi, fonologia, vocabulari adaptat a la situacion e a l’interlocutor, etc.). Es quand escambian a l’oral que le monde vesen si parlan la mèma lenga o pas, es a dire se reconeissen coma locutors del mème inter-sistèma lingüistic o pas. Es l’oral le grand moment de vertat, es a l’oral que nos podèm pas permetre de nos mancar...

    Plan coralament vòstre,

    Eric Fraj

  • Merci plan Eric per la vòsta responsa.
    Abans de discutir quauques punts d’aquesta, que vorri desencusa’m d’aver ignorat que cantètz en gascon benlèu i a beth temps adara (çò qui’m pòt un chic desencusar d’ac aver ignorat !).
    Que soheti que çò d’esgotat e puixqui estar tornat d’editar com tanben çò de pas jamèi editat. Se deciditz de lançar ua soscripcion gasconha.com que ‘n seré lo reclam dab plaser.

    Que m’adui dab vos sus quauques punts, plan segur : la prioritat deu lengatge orau, qu’aqueth sii un lengatge de vertat e pas un calca saberut d’un lengatge imaginat, quasi hargat en laboratòri, lo refùs de’s deixar obsedir dab guerras de grafia, etc…

    Mes atencion : quan disetz que quan monde escambian per orau e’s pòt veder se parlan o non la medixa lenga, non cau pas deixa’s gahar per l’aparencia per exemple quan dus neò-parlants doblament « formatats » per l’escòla françèsa e lo « sistèma » occitan qui’us poden har desbrembrar deus lors idiomatismas respectius …

    D’acòrdi tanben dab la vòsta percepcion d’ua lenga considerada com integrada en un sistema linguistic xens de voler a tot còp decidir se i a ua o mantuas « lengas » en aqueth sistema linguistic.
    Qu’es vertat n’es pas tostemps aisit d’ac decidir e las consideracions politicas que pesan hòrt.
    Que coneixi tanben un chic lo cas kurd, tipic a d’aqueth punt de vista (lo gorani o lo zazà, ce disen los linguistes, que son hòrt esluenhats deu kurmandji o deu sorani centraus e consideradas com lengas propias per la maja part deus linguistes.
    Apuix tot que depen a quin clan politic o Estat e voletz vos apariar…
    Lo cas deu castelhan (enter espanhòu e sudamerican) que’m sembla menx recebeder (las duas fòrmas que son hòrt pròixes l’ua de l’auta e difèran per l’accent e quauques mots, chic mès, çò qui n’es pas lo cas deu « coble » gascon - occitan lengadocian.
    N’èi pas cap dobte : lo castelhan e lo sudamerican que son la medixa lenga dab duas modalitats desparieras (o mèi).
    Un gascon,d’auta part, que pòt sentir la medixa mesclanha d’identitat e de diferencia en bèth legir textes occitans (lengadocians o provençaus) o catalans xens qu’aquestes non siian pas forçadament las medixas lengas. Aquò a maugrat de la zòna d’interferencia senhalada com la zòna de la « leit cuèita e cauda » (lo frances e l’occitan qu’an tanben ua zona atau dab lo « creishent » de la Marche – ua situacion guaire plan estudiada, çò’m par - : e s’era un fenomen analògue ?) ; qu’es vertat totun lo vòste occitan (lo d’aquera zòna) qu’es mès proixe de nosautes qu’un parlar de Montpelhier o lo quite occitan « oficiau » normat …
    Mes a la fin çò d’important, lengas distintas o non, qu’es lo hat reservat preu gent dab « poder politicò-linguistic » a las « modalitats hòrtament individualizadas » que consideran part de las soas lengas.
    Lo heit d’estar reconeixut com « lenga » deixa, en principi, mes de tranquillitat aus locutors entà desvolopar las loas « fòrmas » especificas mentre que se aquesta n’es pas sonque considerada com ua modalitat enter las autas, que i a perilh que sii marginalizada, oblidada.
    Que’m sembla tipic - se vos ai plan entenut - que lo professor valencian Fornès e puixqui parlar d’un sistema d’òc aus dus estrems de las Pireneas (que dissenha atau un grop occitanò-catalan ) on reconeix DUS components au nòrd e au sud de las montanhas, qu’es a diser … l’occitan e lo catalan e non pas tres : lo tresau, aqui totaument oblidat que diurè estar lo gascon, n’ac avossi pas doblidat lo vòste professor au contrari de la maja part deus linguistas, com lo defunt Peir Bec en permer. Mes qu’es tan aisit d’oblidar un simple grop de modalitats linguisticas …

    Que podetz trobar dus autes exemples actuaus hòrt concrets e simples de ço que vui diser.
    – Quan l’ « establishment » occitanista comença d’apitar un project de diccionari « en linha » (lo « Basic ») qu’es evident que’s va desbrembar las fòrmas esquerras o estranhas (linguisticament, pas sociaument !) deu gascon (cf lo hiu de discutida suu « Basic » sus aqueste siti).
    – Espièi d’auta part l’aute jorn lo siti de l’IEO (o de l’INOC, n’ac sèi pas tròp adara) e trobèi un capitòu suu vocabulari deu rugbi (que non podi descargar) : las quate linhas d’introduccion que son … en gascon mès qu’anoncian un texte lengadocian « dab quauques mots en gascon e en provençau ». Tà que har, aquò ? E sufeix de « quauques mots » tà donar aus joens gascons neò-parlants la coneixança d’un vocabulari complet ? O aquò que vòu diser que l’especifictat deu gascon que ‘s trobaré sonque en aquestes quauques mots ? S’es lo cas, quina peguessa !
    – Aute exemple, un chic diferent, de l’incapacitat deu « sistema » occitan aplicat au gascon : la polemica montada dab rason sus gasconha.com a perpaus deu prosèi gascon prononciat a la debuta de la Hestas de Baiona quauques jorns i a : la centralisacion deu sistema au niveth de l’INOC considerat com l’unic interlocutor de las collectivitas publicas, la manca de flexibilitat e de realisme linguisitic qu’an amiat, e’ns sembla, a un eveniment au menx mieitat mancat tanben.

    Lo jorn que lo gascon sii oficiaument considerat peu mitan occitanista com un hrair e pas com un simple membre chic diferenciat deu còs occitan , qu’auram tirat endabans d’un biaix hòrt positiu mes se non m’engani, non serà pas tà doman !

    En tot cas qu’etz lo planvienut sus gasconhacom quan vulhitz.
    GSG

  • Sonque per reagir sus ’’l’incapacitat deu sistèma occitan per rapòrt au gascon’’... dirí francament ’’per rapòrt a les lengas d’òc’’. Lo gascon es malurosament pas lo sol ad èster esgarburat per los neò-locutors qu’an recebut un ensenhament aproximatiu.

Un gran de sau ?

(connexion facultative)

  • Pour créer des paragraphes, laissez simplement des lignes vides.

Ajouter un document

Dans la même rubrique :


 

Sommaire Noms & Lòcs